Een kijkje in de collectie - Aquarium-Muséum Universitaire de Liège
Inleiding
Begin dit jaar kreeg ik de kans om te fotograferen in het toen-nog-gesloten Aquarium-Muséum Universitaire de Liège. Dit museum heeft een zeer indrukwekkende natuurhistorische collectie waaronder ontzettend veel walvisachtigen en andere zeezoogdieren. Dit was een unieke kans om de meer dan 15 verschillende walvissen en dolfijnen te fotograferen zonder publiek in de hal. Hoewel de belichting in de winter en ook de belichting en opzet van de hal zelf een behoorlijke uitdaging waren om foto's te maken vind ik het persoonlijk zeer geslaagd! Het Aquarium-Museum bevindt zich in de Belgische stad Luik. Het maakt deel uit van de Universiteit van Luik. Het werd in 1962 geopend met een focus op zowel de (onder)waterwereld als het erfgoed van de natuurwetenschappen. Het museum verwelkomde in 1991 de miljoenste bezoeker en in 1993 werd het lid van de European Association of Zoos and Aquaria (EAZA). Het is verdeeld in vier grote en één kleinere kamer. Samen worden hier zo'n 20.000 exemplaren tentoongesteld. De indeling is als volgt: De kamer van de ongewervelden, De kamer met gewervelde dieren, De zoogdierkamer, De Belgische fauna kamer en het gebied "Les Petits Zozoos", een speelruimte voor jonge kinderen. Het museum bevindt zich op de bovenste verdieping van een 19e-eeuws neoclassicistisch gebouw, de middelste verdieping huisvest een tijdelijke tentoonstelling en op de onderste verdieping is het aquarium gehuisvest. Hoewel het museum zelf 'pas' in 1962 is geopend, maakt het gebruik van collecties uit de Universiteit van Luik. De oudste stukken uit deze collectie dateren uit 1817! Hierdoor zijn er veel zeer zeldzame diersoorten en mutaties in de collectie te vinden. Ook kun je heel dichtbij de tentoongestelde dieren komen en echt alle details goed zien. De combinatie van museum en aquarium zijn ook erg leuk. Ik laat hier uiteraard maar een klein stukje zien, met de focus op walvissen en dolfijnen. Er is echter zoveel meer te zien en het is zeker een aanrader!
MuseumVeel bekende grote zoogdieren staan in de grootste hal opgesteld. Denk aan beren, katachtigen, primaten, hoefdieren, marterachtigen etc. Vrijwel alle dieren zijn opgezet, maar van de walvisachtigen zijn alleen skeletten te zien, aangezien er nog geen geschikte manier was om deze dieren te preserveren/op te zetten in de tijd dat de meeste stukken aan de collectie werden toegevoegd. Ook staan de meeste dieren in vitrines, maar de walvisachtigen niet. Je kunt dus heel dichtbij de skeletten komen en ieder detail goed bewonderen. Er zijn skeletten en lichaamsdelen van meer dan 15 dolfijnen en walvissen te zien. Dieren die je er onder andere kunt vinden zijn de griend, orka, tuimelaar, bruinvis, witsnuitdolfijn, gewone dolfijn, dwergvinvis, gewone vinvis en verschillende spitsdolfijnen en de narwal. Het absolute hoogtepunt is het 18 tot 19 meter lange vinvisskelet dat letterlijk de hele lengte van de hal beslaat. Voor een liefhebber van cetacea kun je er echter nog een aantal pareltjes vinden; een complete orka schedel met intacte tanden bijvoorbeeld. Deze schedel dateert uit 1892(!). Andere hele interessante stukken zijn een aantal baleinen van een walvisfoetus op sterk water, waar je goed kunt zien hoe de baleinen zich ontwikkelen en een compleet skelet van een Guianadolfijn. Dit skelet was het eerste exemplaar wat destijds werd meegenomen naar Europa vanuit Rio de Janero en het werd gebruikt om de soort te beschrijven. In die tijd werd er gedacht dat er 5 ondersoorten waren in dit genus, deze soort werd dan ook gecategoriseerd als "Sotalia brasiliensis". De dieren in dit genus leven namelijk zowel in zoet, brak als zout water en hebben verschillende kenmerken. Later werd het genus teruggebracht naar één soort, de Amazonedolfijn of Tucuxi. Sinds een aantal jaren is dit weer veranderd en nu wordt er onderscheid gemaakt tussen de Guianadolfijn (Sotalia guianensis) en de Amazonedolfijn of Tucuxi (Sotalia fluviatilis). Wat apart is aan dit skelet is dat er zelfs enkele delen van de originele huid bewaard zijn gebleven! Alle skeletten en andere delen van de walvisachtigen zijn in zeer goede staat, gezien de leeftijd van de meeste stukken en echt zeer fascinerend om van zo dichtbij te zien. Helaas zijn niet alle skeletten compleet, zo missen een paar dieren bijvoorbeeld een borstvin of enkele tanden. Ook is de tand van het narwal skelet een replica. Hieronder een impressie van een aantal van de skeletten in de collectie:
Vinvis Skelet
De absolute 'eyecatcher' van de grote hal is het enorme 18 tot 19 meter lange Gewone Vinvis skelet dat letterlijk de hele lengte van de hal beslaat. Het dier is waarschijnlijk gedood door een boot en kwam in de tweede helft van de jaren vijftig in Luik aan. Het dier hangt boven alle andere walvisachtigen, waaronder een dwergvinvis wat het formaat van het skelet alleen nog maar extra uitvergroot. Je kunt onder de hele lengte doorlopen en zelfs in de ribbenkast gaan staan. Als je zo kijkt naar dit gigantische skelet is het bijna niet voor te stellen dat er Blauwe Vinvissen zijn die nog 10 meter groter zijn! In 2013 werd het skelet nog uitgebreid schoongemaakt. Door de jaren heen hadden dikke lagen stof zich verzameld op de botten. De botten van het dier werden zorgvuldig één voor één opnieuw gereinigd. Dit heeft ongeveer een maand geduurd. Wat dit skelet erg uniek maakt is dat er nog enkele baleinen in de kaak zitten en dat het museum gebruik maakt van een oogring in de oogkassen van het dier. Dit brengt het dier weer iets meer tot leven en je krijgt een beter idee van hoe de levende walvis eruit heeft gezien. Iets wat met cetacea altijd wat moeilijker is voor te stellen omdat er zoveel van de originele vorm wegvalt. Dit heeft het museum nog eens extra opgelost door gebruik te maken van een stalen frame om de skeletten heen die de originele vorm aangeven. Dit heb ik in Duitsland ook al eens gezien en dit is echt heel handig om een beeld te krijgen van hoe het levende dier eruit ziet. Als je niet veel met walvissen bezig bent is dit namelijk wat moeilijker voor te stellen.
Aquarium
Het aquarium laat het publiek het aquatische universum ontdekken in het Luikse Instituut voor Zoölogie. Er leven ongeveer 2500 vissen, ongewervelde dieren en reptielen, die ongeveer 250 soorten vertegenwoordigen in ongeveer veertig aquaria en terraria. Het aquarium is verdeeld in 3 grote kamers De zaal "Biodiversiteit van de Aquatische Wereld", zelf onderverdeeld in vier secties: De zeeën van Europa waaronder haaien en murenen, maar ook vissen zoals de kabeljauw en de schol. Tropische zeeën en koraalriffen met dieren als egelvissen, tandbaarzen, zeepaardjes en steenvissen. Tropisch zoetwater met tilapia's, meervallen, pacu's en piranha's uit de Amazone. Europese zoetwateren met bijvoorbeeld de snoek, karper en verschillende barbelen uit onze regio. Verder zijn er nog De "Haaien en Koraalriffen" kamer en de "Zétranges"-kamer", met bijzondere soorten die voorkomen in stilstaande wateren in gematigde en tropische streken. Een circulatiesysteem bootst de natuurlijke omstandigheden van een rivier na. Het aquarium omvat ook een klein reptilarium, evenals een kamer gewijd aan koralen die zijn verzameld door universitaire wetenschappers en andere internationale medewerkers tijdens een expeditie naar het Great Barrier Reef in Australië in 1967-1968. Het aquarium is ook bedoeld om bezoekers voor te lichten over milieukwesties door het belang van de oceanen en hun bewoners te laten zien, evenals de gevolgen van hun acties. Hiermee heeft het dus ook een educatieve boodschap en brengt het bewustwording over conservatie aan de bezoekers. Terug op de begaande grond is nog een kleine souvenirwinkel.
