Het is zover! Eerste patiënten in het nieuwe opvangcentrum van SOS Dolfijn 

Inleiding 

Het heeft even geduurd, maar het is zover! De eerste bruinvissen hebben hun intrek genomen in het nieuwe opvangcentrum van SOS Dolfijn! Veel mensen kennen SOS Dolfijn misschien nog als opvangcentrum op het terrein van Dolfinarium Harderwijk. SOS Dolfijn is hier inderdaad gestart en heeft jarenlang bruinvissen en walvisachtigen opgevangen in Harderwijk. In 2016 werd er echter besloten om de samenwerking tussen het Dolfinarium en SOS Dolfijn niet voort te zetten. Bruinvis Nena werd hiermee in 2017 de laatste bruinvis die ooit in Harderwijk zou worden opgevangen. Lang werd er gezocht naar een nieuwe locatie om een opvangcentrum te realiseren. Verschillende mogelijke partners kwamen in beeld (zoals museumpark en zeehondenopvang Ecomare) maar het bleek moeilijker dan gedacht om een nieuwe locatie te vinden en financiering rond te krijgen voor het realiseren van een walvisopvangcentrum. In 2017 ondertekenden SOS Dolfijn en IFAW (International Fund for Animal Welfare) een intentieverklaring. In de periode daaropvolgend werd gekeken hoe beide partijen zouden kunnen gaan samenwerken. Intussen werd er gezocht naar een nieuwe locatie. Al snel kwam Dierenpark Hoenderdaell in beeld, maar ook snel bleek dat er niet genoeg fondsen waren om door te gaan op deze locatie en met deze partner. Opnieuw werd er gezocht en gekeken naar verschillende mogelijkheden. Inmiddels zat de stichting al jaren zonder opvanglocatie, wat het onmogelijk maakte om zieke en verzwakte bruinvissen voor een langere periode te verzorgen. Hierdoor waren er lange tijd maar twee opties bij een gestrand dier: Direct weer uitzetten of euthanasie. Beide verre van ideaal.

In oktober 2020 kwam er dan alsnog goed nieuws: Het was toch gelukt om een samenwerking aan te gaan met Hoenderdaell en in Anna Paulowna samen een nieuwe educatief walvisopvangcentrum te realiseren. De bouw begint niet lang daarna en in 2022 als het nieuwe opvangcentrum bijna klaar is komt de eerste bruinvis al binnen. Dit dier werd "Neo" genoemd. De naam die "Nieuw" betekent stond dan ook symbool voor een nieuw era voor SOS Dolfijn. Hoewel het opvangcentrum nog niet geopend was, werd al gestart aan de rehabilitatie van de jonge bruinvis die gestrand was gevonden op het Wad van Vlieland. Helaas was Neo te ziek en verzwakt en overleed ze al na één dag. Het nieuwe opvangcentrum opende vervolgens in april 2022 officieel haar deuren voor bezoekers. SOS Dolfijn opereert hier als zelfstandige stichting, maar door te integreren op en met Dierenpark Hoenderdaell kan efficiënt en kostenbesparend gewerkt worden. Zo kan SOS Dolfijn gebruik maken van verschillende bestaande faciliteiten zoals onder meer de kantoor- en workshopruimten, technische dienst en wordt administratie deels gecentraliseerd. Ook biedt Dierenpark Hoenderdaell haar dierverzorgers beschikbaar in de drukke opvangperioden. Het duurde lang voor de eerste echte langdurige patiënten hun intrek namen in het opvangcentrum; Pas op 1 januari 2023 kwam de volgende bruinvis naar Anna Paulowna. Twee andere dieren volgden snel daarna. Vandaag kijken we naar het nieuwe opvangcentrum en de dieren die daar momenteel verzorgd worden.

SOS Dolfijn

Stichting SOS Dolfijn is opgericht in 2004 en kwam voort uit de opvangactiviteiten die voorheen door het Dolfinarium in Harderwijk werden uitgevoerd. Bij de overname van de werkzaamheden en oprichting van de stichting was het een logische stap destijds om intrede te nemen in het in 1991 gebouwde opvanggebouw op het terrein van het Dolfinarium. Daar kon SOS Dolfijn gebruik blijven maken van bestaande faciliteiten zoals de kundige waterhuishouding, de viskeuken, het laboratorium en de dierenartsen van het zeezoogdierenpark met hun expertise en kennis. Het opvangcentrum beschikte onder andere over twee speciale opvangbassins, een observatieruimte en bood de gewenste quarantainemogelijkheden. Het Dolfinarium steunde tevens de stichting financieel in de exploitatiedekking. Door de grote ramen rondom het opvanggebouw waren de werkzaamheden van SOS Dolfijn zichtbaar voor alle bezoekers van het Dolfinarium.

SOS Dolfijn vangt in het decennium daaropvolgend tientallen bruinvissen en andere walvisachtigen op. Omdat zij een stichting zijn komen de inkomsten vooral via fondsenwerving en donaties. Voor dat eerste is (zelfs na een personeelsuitbreiding en de vele vrijwilligers) weinig tijd vanwege de intensieve opvang en verzorging van de dieren. Daarnaast verloopt het verkrijgen van sponsors en donaties erg moeizaam. SOS Dolfijn merkt dat de huisvesting in Harderwijk voor een continue verwarring zorgt. Men denkt dat de stichting nog steeds onderdeel zou zijn van het commerciële zeezoogdierenpark. Dit staat verdere ontwikkeling en fondsenwerving ernstig in de weg. Ook lopen de visie van het Dolfinarium en SOS Dolfijn steeds verder uiteen. Zodanig dat de beslissing wordt gemaakt om het in dat jaar aflopende samenwerkingscontract niet te verlengen. In 2017, na de succesvolle uitzet van bruinvis Nena gaat SOS Dolfijn opzoek naar een nieuwe locatie. In eerste instantie gaan ze het gesprek aan met Ecomare op Texel en de zeehondenopvang in Pieterburen voor een mogelijke huisvesting bij één van deze partijen. Het leidt echter niet tot een intensivering van de reeds bestaande samenwerkingsverbanden. SOS Dolfijn werd in 2018 al benaderd door de eigenaren van Landgoed Hoenderdaell in het Noord-Hollandse Anna Paulowna. (Inmiddels heet dit park "Dierenpark Hoenderdaell"). Het dierenpark had nog ruimte over waar eventueel een nieuw walvisopvangcentrum kan worden gerealiseerd. Landgoed Hoenderdaell is dan wel een dierentuin, (iets waar SOS Dolfijn juist liever niet meer mee geassocieerd wilde worden), maar ook een natuurgebied en het biedt ook al plaats aan Stichting Leeuw, een opvangcentrum voor grote katachtigen. Ook hebben zij interesse in de opvang van meerdere soorten zoals vogels en olifanten. Zij stonden dus ook zeker open voor het idee van een walvisopvangcentrum op het landgoed en hun visie lag qua opvang en verzorging op één lijn met die van SOS Dolfijn. Voor de opvang van walvisachtigen op de locatie zijn echter wel veel aanpassingen nodig en dus veel geld. Diverse fondsen en subsidieverstrekkers werden benaderd. Ondanks de diverse fondsen lukte het in eerste instantie niet om voldoende financiële steun te realiseren voor de bouw van een nieuw walvisopvangcentrum op het landgoed in Anna Paulowna. Opnieuw werd gekeken naar andere mogelijkheden. Met verschillende locaties werden vervolgens verkenningstrajecten ingezet. Om geen tijd te verliezen waren dit meerdere trajecten tegelijkertijd. Intussen was het al 2020 en was er nog steeds geen nieuwe opvanglocatie. Dit betekende overigens niet dat SOS Dolfijn geen hulp meer gaf aan gestrande bruinvissen en walvisachtigen die in de problemen kwamen. Dankzij steun van onder andere het IFAW bleef SOS Dolfijn hulp bieden en deskundig advies geven bij iedere stranding en melding van een walvisachtige in Nederland. Toen kwam daar het verlossende woord; Het was toch gelukt om een samenwerking aan te gaan met Hoenderdaell en in Anna Paulowna samen een nieuwe educatief walvisopvangcentrum te realiseren! De bouw begint niet lang daarna en in april 2022 is nieuwe opvangcentrum helemaal klaar. Vanaf dan kan het ook worden bezocht. 

                          Nieuwe Opvangcentrum Dierenpark Hoenderdaell

Het nieuwe opvangcentrum ligt dus op het terrein van Dierenpark Hoenderdaell in Anna Paulowna. Met een entreekaartje van het park is SOS Dolfijn vrij te bezoeken. Het opvangcentrum is niet apart te bezoeken van het dierenpark. Na een korte wandeling door het park verschijnt het grote, strakke gebouw van SOS Dolfijn tussen de bomen. Het nieuwe opvangcentrum is groot en aanwezig, maar past heel goed in het landschap. Veel ramen en houtaccenten geven het gebouw een modern en professioneel uiterlijk.  Bij binnenkomst stuit je meteen op een levensgroot model van een bultrug walvis. Als je vervolgens voor je kijkt is aan alle kanten educatief materiaal te vinden. Dit is het educatiecentrum van SOS Dolfijn, speciaal gemaakt voor bezoekers. De opzet van het bezoekersgedeelte is vormgegeven als een pier, gethematiseerd met touwen, netten en zelfs een heuze boot! Langs de ingang is een balie waar je dingen kunt kopen zoals posters en boeken. De opbrengst hiervan gaat natuurlijk direct naar de stichting. Direct voor je neus als je door de ingang bent gelopen is ook een tafel met allerlei folders en informatie te vinden. Vervolgens kun je de ruimte gaan verkennen. Deze staat nokvol met educatiemateriaal. Zowel borden, videomateriaal, schaalmodellen en ook veel interactieve educatie! Dit is met name heel leuk voor kinderen. Zo is er een knuffelhoek, verschillende spelletjes en kun je informatieve videos bekijken. Het is allemaal prachtig vormgegeven en je kunt je hier zeker even vermaken. Achter een enorme glaswand zijn ook de opvangbassins van de bruinvissen te zien. Links is een medisch bassin dat dient als eerste opvanglocatie. Hier kunnen de verzorgers makkelijk in en uit stappen om de bruinvissen te ondersteunen en/of the behandelen. Het andere bassin is een stuk dieper en heeft een glaswand, waardoor je de bruinvissen ook kunt zien zwemmen als bezoeker. Ook heb je zicht op de viskeuken en observatiepost. Je krijgt hierdoor een prachtige blik op wat er allemaal bij komt kijken om een zieke bruinvis te verzorgen en wat er aan vooraf gaat voor een dier weer wordt uitgezet. Ook voederingen en behandelingen kun je als bezoeker gewoon zien, mocht je toevallig aanwezig zijn. Wat mij opviel is hoe enthousiast bezoekers waren als ze binnenkwamen. Met name kinderen. De ruimte nodigt echt uit om te gaan verkennen en onderzoeken. Zeker een succes als je het mij vraagt!

                                                            Bultrug "Dutchy"

Ik noemde het boven al; wanneer je het opvangcentrum binnen loopt wordt je begroet door een levensgroot model van een bultrugwalvis. Deze enorme blikvanger is een replica van een echte walvis die al vaker Nederland bezocht en de koosnaam ‘Dutchy’ kreeg. Het dier werd voor het eerst als jonge bultrug van nog geen 6 meter lengte in mei 2007 gespot in het Marsdiep bij Den Helder. Na een bezoek van een paar dagen verdween de bultrug weer uit zicht. Enkele maanden later werd er voor de kust van Ierland een bultrug waargenomen. Dezelfde bultrug zo bleek uit vergelijking van de beelden. Na een kort verblijf in de Ierse wateren keerde ‘Dutchy’ terug naar de Noordzee. Ditmaal was de bultrug enkele dagen te zien vanaf de pieren bij IJmuiden. Vervolgens bleef het lange tijd stil, totdat ‘Dutchy’ na vijf jaar, in 2012, opeens weer opdook. Ditmaal 3.000 km noordelijker, in de buurt van Tromsø Noorwegen. Ook in 2014 is ‘Dutchy’ weer gezien in hetzelfde gebied voor de Noorse kust. Sindsdien is ‘Dutchy’ niet meer gezien. Maar bultruggen kunnen wel 50 jaar oud worden. Dus wie weet waar ‘Dutchy’ nu is.De bultrug, met een bijzondere historie, is 14 meter groot en niet van echt te onderscheiden. Bezoekers van het educatiecentrum van SOS Dolfijn kunnen vanaf  het jaar 2023 oog in oog staan met het gracieuze dier. De walvis is ontworpen door Jim van Dijk Creations in opdracht van SOS Dolfijn.

Tess, Brent en Norah

Inmiddels zijn er dus al vier bruinvissen verzorgd in het nieuwe opvangcentrum. Het eerste dier was bruinvis Neo, die in 2022 werd aangetroffen door omstanders op het Wad van Vlieland. Dankzij snelle inzet van de KNRM Vlieland kon de jonge bruinvis van het strand gehaald worden en overgebracht naar de vast wal waar de dolfijnambulance het dier kon overnemen. Door verzorgers werd de bruinvis Neo genoemd. Toepasselijk omdat het de eerste patiënt is in het nieuwe opvangcentrum van SOS Dolfijn. Ondanks inzet van vrijwilligers, medewerkers en dierenartsen blijkt Neo te ziek en te verzwakt. Ze overlijdt de volgende dag. Pas in 2023 kwamen de volgende bruinvissen binnen. Op 30 januari wordt een levend gestrande bruinvis aangetroffen bij Texel ter hoogte van Paal 9 . De bruinvis heeft de naam Tess gekregen. Vernoemd naar het eiland waar ze aanspoelde. Tess is goed ziek blijkt uit onderzoek, ze heeft een zware longontsteking en longwormen. Er wordt in etappes medicatie toegediend zodat ze de wormen in kleine hoeveelheden kan ophoesten zonder er in te stikken. Inmiddels is Tess alweer drie maanden in de opvang en is ze goed aangesterkt. Sterker nog: Ze zwemt al in het diepere bassin en kan één dezer dagen alweer worden uitgezet. Normaal duurt de rehabilitatie zo'n 3 tot 6 maanden. Tess is dus in een recordtijd weer aangesterkt! Ze wordt door haar verzorgers omschreven als een 'pittig dametje'. Bij mijn bezoek zwom Tess razendsnel rondjes in het bassin. Ze is duidelijk zeer actief, een teken van haar gezondheid! Ze was ook druk aan het spelen met vuiltjes op de grond van het bassin en keek regelmatig even boven het water. Met de speeltjes die werden aangeboden deed ze niet zoveel. Ze is duidelijk klaar voor meer prikkels en ik hoop dat ze snel wordt uitgezet! Op 5 februari 2023, nog geen week na de aankomst van Tess komt er nog een bruinvis binnen. Dit diertje spoelde aan op het strand van Ameland. Het jonge mannetje werd "Brent" genoemd. In het opvangcentrum wordt de bruinvis onderzocht. Direct valt op dat er een afwijking in de staart zit. Er kan pas de volgende dag een röntgenfoto gemaakt worden en die laat zien dat de staart van de bruinvis gebroken is geweest. Door deze vergroeiing is het niet mogelijk dat het dier volledig normaal zal kunnen overleven in het wild en snel genoeg zal kunnen zwemmen om op voedsel te kunnen jagen en natuurlijke vijanden te ontwijken. Daarom wordt besloten om het diertje te laten inslapen. Als laatste komt bruinvis Norah binnen. Zij werd  op 11 maart 2023 ontdekt op het strand van Ouddorp door iemand die de hond aan het uitlaten was. Norah is sterk vermagerd en erg verzwakt. Ze is niet in staat meer om nog te zwemmen. Vrijwilligers ondersteunen haar 24 uur per dag in het water. Een intensief proces. De eerste dagen hebben vooral bestaan uit toedienen vocht, opstarten met vis voeren en stabiliseren. Met behulp van echoscopie zijn haar organen bekeken en middels endoscopie kon ook in haar slokdarm, maag en longen worden gekeken. Daaruit werd duidelijk dat Norah heel veel zweren heeft in de slokdarm, ontstekingen in maag en longen. Hiervoor wordt zij behandeld. Tijdens mijn bezoek kon Norah alweer zelfstandig zwemmen en pakte ze al zelf visjes aan. Wel was ze nog duidelijk aan het aansterken en werd er vocht en medicatie toegediend. Norah heeft nog een lange weg te gaan en zal naar verwachting niet zo snel aansterken als Tess. Beide dieren zijn echter overduidelijk in goede handen!  

^{Update: Een paar dagen na mijn bezoek is bruinvis Tess uitgezet in de Waddenzee!}